Urte pare bat da “prohibido cantar” zioen kartela ikusi
nuela Madrilgo taberna peto-peto batean. Argi eta handi ageri zen
paretari ongi lotutako errotulua. Lagun batek ekarri dit gogora sorpresa
hura, aste honetan idazkun bera ikusi baitu beste nonbait.
Kalean
kantatzea, hasteko, hainbat udalerri espainiarrek galarazi izan du,
baita gaizki kantatzea ere (badaiteke halako zentzugabekeriarik?). Gero
eta zorrotzago eta hertsago mugatzen ari dira tokian tokiko bide
publikoaren araudia, erabilera esparru hau erabat baldintzatuz. Baina
taberna batean debeku kategoriko hau ikusteak zurbil utzi ninduen.
Beste
arrazoi batzuengatik, halaber, ezagun da Iranen emakumeek ezin dutela
jendaurrean kantatu, batik bat gizonen aitzinean. Ikasi dugu, bestetik,
Georgian ez daitekeela, nonbait, errusieraz kantatu, isunaren
mehatxupean gainera (elkarren arteko gerren ondorioz). Arrazoiak
arrazoi, eta gure jakinkizuna argitu nahian, nondik kantatzeko debekua
taberna batean?
Kuriositateak ziztaturik, eta han eta
hemen bila aritu ondoren, ematen du oraino ere indarrean direla XX.
mende hasierako udal-ordenantza ugari hiriburuan, eta honela, egurra
moztea edo sua piztea kale eta plazetan debekatuak dira egun, edo oilo
eta ukuilu-animaliak hirigunean heztea ere bai, berriki irakurri dudan
prentsa-ohar baten arabera. Honelakoak hamaika. Baina pista handiena
honakoak ematen digu; blasfematzea debekatuta zegoen, eta bereziki
Aberriari, Erregimenari, erlijioari, morala eta kulturari laido edo
irainik botatzea. Antza denez, biztanleei deia egiten zitzaien hitzaren
zuzentasuna nagusi, modu onak zaintzeko, hiritartasunaren eredu izan
zedin Erreinuko kapitala. Haren aztarna ote oraindik ere taberna hartako
karteltxoa?
Izan ere, eguneko edozein ordutan oihu
edo erritmorik gabeko kantuak (sic) zehazki debekatuak ziren, antza, eta
karrika-bueltak egiteko autoritateei baimena eskatu beharra zitzaien.
Ardoaren eraginez ostatuetan ausarki botatakoek agintarien isuna
ekarriko beldurrez izanen ziren jabe gizagaixoak?
Erlikia
gisa mantentzeak (hala baldin bada), izan dezake bere xarma, baina gaur
den egun murrizketez edo eskubide urraketez josita gauden gainbehera
honetan, estimatua litzateke hitza (edo kantua) ere kenduko ez balitzaie
herritarrei. Aitortu behar dut gure bazterretan halakorik ikusi ez
izanaz kontent naizela. Radiokasettea bera ere ezagutzen ez duen
xiberotar ostatu ttikia datorkit gogora, halabeharrez; hartan kontrako
legea baita indarrean; ez karteletan, bai jendearen asmoan, “egizu
kanta”. Izan bedi urte luzez.
Arrazoiaren muinera jo
dudan jakin gabe, garbi da kantatzea mintzatzea dela funtsean. Hitzaren
eta kantuaren arteko muga, ez da muga egiaz. Mezua, bietan ere,
doinu-ñabardura anitzez emana da eta, soinu batez ala bestez, atzo edo
gaur, kalean edo tabernan… hitzak, jakina, min eman dezake.
