“80. hamarkadan, euskararen sustapen kartsuaren harira,
musika emanaldi bat antolatu zen Tuteran”, bota zuen gaiteroetako batek.
Antza denez, festa eraginkorra izan nahi zuen hark. Ekimenaren
antolatzaileetako bat emanaldi eskean joan omen zitzaien dultzaineroei,
eta irmoki adierazi (gaztelaniaz irudika bedi hizketaldia): “Euskara
suspertzeko egun garrantzitsua prestatu nahi dugu, eta hartara, saia
zaitezte, arren, ahal duzuen guztia euskaraz (sic) jotzen”.
Gaiteroek
haien kantu-bilduma aztertu zuten goitik behera eta arretaz aukeratu
zituzten festa hartan ematekoak, euskarari eta kulturari lotutakoak-edo,
bilduz. Eguna ailegatu omen zen. Artista guztiak prest, baina bat
falta: Kaxiano. Ailegatu zen noizbait. Berandu, baina lasai eta
patxadaz, gizona. Oholtza gainera igo, aulkian eseri, akordeoia hanken
gainean jarri, mikrofonoa heldu eta...: “Gabon deizuela. Jaun-andreok,
zuentzat, Amparito Roca!”.
Herri Musikaren Txokoak
hamar urte bete ditu Oiartzunen. Musika Bildumen gaineko jardunaldiak
eskaini ditu iragan asteburuan, eta txokoa gaurgero etxe bihurtu
delarik, hemendik aitzina Soinuenea Fundazioa izanen du izen. Igandeko
ekitaldiari lazo gorria jartzeko, besteak beste, Lizarrako Gaiteroen
saioaz gozatu genuen bertaratuek; alegia, artea, bere zentzurik
gozagarrienean. Haiena, noski, pasadizoa; haiena oharpen-amua.
Semantikaren
jokoa une batez bazter utziz (gaita euskaraz jo…), kontzertuaren
arduradunak bazekien zer zioen, eta musikariek, ulertu. Tuteran, behin
hartan, euskal musika eman nahi izan zuten, baina Kaxianok pasodoblea
eraman zuen bere ohiko doinu-zakuan. Horra.
Pasodoble
hori oso famatua eta maitatua da gaztelau lurretan, nahiz eta katalan
batek (1925ean) konposatua den. Baina tartean zenbait euskal herritan
oso berea egin dute pieza; zeinek esan diezaieke ez dela euskaldunona
(ere bai)? Ez ote da gertatu hainbeste rantxera, mazurka eta
ezkotixekin?
Kaxianok han eta hemen jo zituenak, bai
eta Soinuenean dauden ehunka grabaziotako kantu eta doinuak, euskal
musikaren bilduma dira; bi adiera ezberdin, bi ekipaje. Jendeak beretu
ditu hemengo eta pixka bat harataxeagoko sorkuntzak (akordeoilariak
berak zenbat atzerriko kantu ez ote zituen euskaratu eta moldatu! Eta
jendeak hartu!). Bildumak, nire ustez, ez baitezake baizik bizirik izan
zentzurik. Eta bizirik izateak, nahitaez, jendearengan duen
funtzionaltasuna adierazten du.
Euskal Herriko eremu
guztiak ez baitira berdinak errealitate kulturalari dagokiola,
naturaltasuna ere hainbeste kolorekoa da, ondorioz. Soinuenean
buru-belarri ari den Beltranek ongi daki hori, eta ongi irakatsi du hori
(biba zu!). Nortasunaren faboretan bizi da musika, baina baita
jolasaren, gozamenaren, sormenaren eta giza-harremanen magiaren
mesedetan ere, eta honela, Tuterako hitzordu hartan Kaxianok pasodoblea
eman izana, ez da ez, euskaldun jatorra ez zelako, izatez ere bere/gure
herriarekiko inork baino maitasun handiagoa erakutsi eta “praktikatu”
baitzuen.
Nolanahi den, nik neuk Amparo baino nahiago, adibidez, Anttoni. Hortik aitzin, ate ondoan nago ni. Gogoeta zeuena.
