Urtearen akabuak zahar-berritze behar bat errotu du gurean aspaldi. Urte
zaharrak aro bati adio egiteko eskatzen duelakoan, eta berriaren ondasunen
esperantzetan, urak funtzio polita izan du sinbolismo horretan. Oraindik ere
bizi-bizi da herri gutti batzuetan, Urdiainen esaterako. Ume, gazte eta helduek,
kantuaren laguntza ebokadoreaz, gaua aski gau denean, herriko iturri lerden eta
eleganteen bueltan egiten dute elkarretaratzea, pitxerretan lehen urak hartzeko.
Gaueko 12etako ur horrek nolabaiteko jaio-berritzeko ahalmenik duela sinestuta,
lehen bezala orain ere (hainbat tokitan) ur berria etxez etxe partitu izan da.
Honekin batera puska-biltza eta kopla kantatuak izaten dira tokian toki,
landa-inguruan, esan nahi. Hamaika bertso jaso izan dira honen harira ahozko
tradizioaren bilketetan, eta adibidetako, Jose Mari Satrustegik maisuki bildu
eta aztertutako saila dugu. Beste asko oraindik ere herritarren oroimenean bizi
dira.
Barranka-Burunda dirudi usadio honi indar gehixeagoz eutsi dion ingurunea;
bertako aldaera asko honela hasten dira:
“Ur goiena, ur barrena,
urte berri
egun ona,
baita guk ere umore ona”.
Etxez etxerakoan, bestetik;
“Egun onaren
señalia,
emen dakargu ur berria,
borondaterik balin ba dezu,
iriki zauz ataria” bildu da Larraunen.
“Urte berri berri, zer dakarzu berri?
Uraren gañean bakia
ta osasuna,
urtex, urtex!”
aldiz, Baztanen, aspaldiko garaietan dokumentatua eta
oraindik ere gogoratzen den formula baita.
Neguko solstizioaren praktiken baitako erritu hau ez da gurea bakarrik
izanen, seguruena, halako zaharra
bota eta berria hartzeko sinismen
pragmatikoak izanen du beste aldaerarik munduan barna; kontua da nekez eusten
zaiola (edo korrontez kontra eusten zaiela) halako antzinako arrastoa duten
usteei, berriak sortzen diren neurrian.
Nolanahi den, fede mota bat dela (edo izan dela) pentsa genezake; ustea,
sinesmena, esperantza. Urte zaharrak beti baitu zer eraman, eta berriak zer
ekarri. Zerbaiti leial izaten gatzaizkio bizitza arinago izan dakigun. Norberak
bere estiloan, batzuek loteria, besteek erlijioa, besteek futbola dute
euskarri. Besteek izenda ezin edo definitzen zaila den zerbait. Batzuetan gure
buruari engainu egin beharra diogu zailtasunak erraz hartzeko; okerrago da,
ordea, engainua besteen eskutik datorrenean eta fede fabrikatu eta interesatu
bat gugan sustatzen dutenean.
Ur berri, ardo berri zein gin-tonic
berri, urtezahar aro honetan norbere barrenak eskatzen duena edatea edo egitea
izanen da hauturik onena. Errituen jatorria edo sorburua zeinahi izanik ere,
egin diezaiogun agur urte zaharrari eta harrera berriari.
